Cây đa: đặc điểm, phân loại và cách trồng, chăm sóc cây đa

Nhắc đến cây đa là nhắc đến biểu tượng gắn liền với truyền thống, với đời sống con người Việt Nam từ thời xa xưa. Cây không chỉ đem lại bóng mát, tạo cảnh quan đẹp mà còn có những ý nghĩa đặc biệt. Hãy cùng tìm hiểu đặc điểm, cách trồng và chăm sóc cây đa trong bài viết dưới đây nhé!

Tổng quan về cây đa

Cây đa tiếng anh là Banyan Tree và có tên khoa học là Ficus Bengalensis thuộc họ Dâu tằm (Moraceae). Ngoài ra, cây còn được gọi bằng nhiều tên khác như cây đa đa, cây dong, cây hải sơn,…

Nhiều người thường nhầm lẫn cây đa với cây sanh. Nhưng thực tế, cây đa và cây sanh chỉ cùng chi, còn tên khoa học và đặc điểm thì hoàn toàn khác nhau. Đặc trưng nổi bật của cây đa là độ che phủ có thể lan rộng đến con số vài nghìn mét vuông. Nổi tiếng nhất là cây đa trồng ở Pune (Ấn Độ) có kích thước lớn nhất với đường kính tán tới 800m.

Hình ảnh cây đa từ lâu đã trở nên quen thuộc với làng quê Việt Nam. Bởi khi đến thăm những vùng quê, người ta thường dễ dàng nhận ra cây đa cổ thụ đứng vững chắc ở đầu làng, sân đình hay cạnh các di tích lịch sử. Thế nên, cây đa đã trở nên thân thuộc và gắn bó với truyền thống, đi sâu vào đời sống tinh thần của người dân Việt Nam. Cũng do đó mà có rất nhiều sự tích cây đa thú vị và những bài thơ, bài hát vui về cây đa.

Bài thơ cây đa – Tác giả Trần Đăng Khoa

Làng em có cây đa

Bên mương nước giữa đồng

Lá xanh dòng nước bạc

Biển lúa vàng mênh mông

Cây đa gọi gió đến

Cây đa vẫy chim về

Đa mỗi ngày một lớn

Và nuôi thêm nhiều ve

Dưới bóng đa, con trâu

Thong thả nhai hương lúa

Đủng đỉnh đàn bò về

Lông hồng như đốm lửa

Xem thêm : Cây bơ: kỹ thuật trồng, chăm sóc và cách ghép đơn giản

Trưa nắng lóe trên đầu

Các bác làm nghỉ mát

Vòm đa rì rào xanh

Ve kêu, muôn lá quạt…

Tại Việt Nam, có cây đa Tân Trào vô cùng nổi tiếng. Hiện nay, cây đa Tân Trào nằm ở đầu làng Tân Lập, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang. Vốn gồm 2 cây mọc cách nhau 10m được gọi với cái tên thú vị là “cây đa ông” và “cây đa bà”. Nhưng theo thời gian, “cây đa ông” bị đổ do một trận bão năm 1993, “cây đa bà” bị dấu hiệu bệnh xấu, lá vàng rồi chết nhiều ngọn. Đến năm 2008, cây đa cổ không còn cành lá sum suê như trước mà chỉ còn sót lại duy nhất một cành hướng Đông Bắc của “cây đa bà” còn sống.

Cây đa Tân Trào gắn liền với các sự kiện lịch sử hào hùng của dân tộc ta. Vào chiều ngày 16/08/1945, dưới gốc cây đa Tân Trào, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã đọc bản Quân lệnh số 1, ngay sau lúc đó, quân đội Việt Nam Giải phóng đã xuất quân tiến thẳng về để giải phóng Thủ đô Hà Nội.

Từ đó, cây đa Tân Trào cùng với nhiều địa danh khác như đình Hồng Thái, đình Tân Trào, lán Hang Bòng, lán Nà Lừa đã trở thành biểu tượng cách mạng và là điểm di tích lịch sử nổi tiếng ở Tuyên Quang.

Đặc điểm cây đa

Cây đa tuy hay bị nhầm với cây sanh nhưng thực tế lại có những đặc điểm không giống nhau dù cùng chi. Cây đa có đặc điểm nổi bật là tán lá rộng, có thể lan tỏa bao phủ trên diện tích vô cùng rộng, thậm chí rộng đến vài trăm mét. Từ cành cây mọc ra rất nhiều rễ khí và chúng sẽ phát triển thành cành cây khi chạm xuống đất.

Lá cây đa màu xanh, có dạng hình bầu dục dài, ở mặt dưới lá có nổi gân. Lá nở ra từ búp đa. Những chiếc búp đa mọc ở ngọn và bao bọc chồi lá đến khi lá nở thì sẽ bị rụng.

Quả đa nhỏ nhắn, hình tròn hơi nhọn ở phần đầu. Quả thường mọc thành từng chùm ở đầu cành và có màu huyết dụ khá nổi bật.

Phân loại cây đa

Có nhiều quan điểm khác nhau về nguồn gốc cây đa. Theo Neal quan niệm thì cây đa có nguồn gốc xuất xứ từ Ấn Độ. Còn theo quan điểm của Riffle lại cho rằng cây đa có nguồn gốc từ khu vực rộng lớn nào đó ở châu Á.

Hiện nay, có rất nhiều các loại đa như cây đa búp đỏ, cây đa sộp, cây đa lộc, cây đa lan, cây đa lá đỏ,… Nhưng những loại đa được biết đến phổ biến nhất Việt Nam đó là đa búp đỏ, đa bồ đề và đa lá tròn hay đa lông.

Cây đa búp đỏ

Cây đa búp đỏ hay còn gọi là cây đa Ấn Độ, cây đa cao su và tên khoa học là Ficus Elastica. Loại cây này có chiều cao trung bình khoảng 30 – 40m. Từ thân cây mọc nhiều rễ phụ giúp cây đứng chắc chắn hơn. Lá cây đa đỏ hình bầu dục đầu nhọn, bóng mặt trên, nhám mặt dưới và có màu xanh đậm. Lá mọc từ các búp màu đỏ ở ngọn cành. Hoa đa búp đỏ mọc thành cụm, từ màu cam ban đầu sẽ chuyển sang màu đen khi tàn. Quả màu lục vàng, hình oval và có nhiều hạt.

Cây có nhiều công dụng và ý nghĩa tuyệt vời như trang trí, thanh lọc không khí và giúp điều trị nhiều loại bệnh. Theo phong thủy, đa búp đỏ tượng trưng cho sự may mắn, bình an và đặc biệt thích hợp với mệnh Thổ và Hỏa.

Cây đa bồ đề

Đa bồ đề có tên khoa học là Ficus Religiosa và có tên khác là cây giác ngộ, cây đề. Cây phát triển tốt có thể cao tới 30m với đường kính thân là 3m. Lá có kích thước khá to với chiều dài 10 – 17cm và chiều rộng khoảng 8 – 12cm. Không giống với các loại khác, lá đa bồ đề có dạng hình trái tim, phần chóp kéo dài. Quả đa bồ đề màu xanh lục điểm tía, kích thước nhỏ với đường kính 1 – 1,5cm.

Cây đa lông

Đa lông còn có tên gọi khác là cây sung nhân, song hạch, đa hạch và có tên khoa học là Ficus Drupacea Thunb. Cây có chiều cao khoảng từ 15m trở lên. Khi cây còn non cành có nhiều lông dài, mềm bao phủ nhưng khi trưởng thành thì trở về lớp vỏ ngoài nhẵn nhụi. Lá cây hình trái xoan hay bầu dục mọc so le với nhau trên các cành nhỏ. Lá cũng giống như các cành, khi non có lông hoe và nhẵn nhụi lúc già. Hoa mọc đơn trên các nhánh nhỏ và có hình trứng. Hoa có 2 màu, bên ngoài màu trắng, và màu hồng ở giữa.

Tác dụng của cây đa

Trồng làm cây cảnh

Cây đa là loại cây cảnh có dáng đẹp nên rất được ưa chuộng trồng làm cảnh. Cây đa không chỉ có loại cây đa cổ thụ cao lớn trồng trong các khu công trình, khu đô thị mà. Bên cạnh đó còn có rất nhiều kiểu cây đa cảnh đẹp mini thích hợp để trang trí bàn làm việc, bàn học và nhiều góc nhỏ trong nhà.

Không những thế, đây được đánh giá là cây dễ uốn nên thường được tỉa cành tạo dáng chăm sóc thành cây đa bonsai thích hợp cho trồng phong thủy trong sân nhà. Cây là biểu tượng cho sự trường tồn, dẻo dai. Cây đem đến may mắn, tài lộc cho gia chủ.

Ngoài có giá trị thẩm mỹ, tạo cảnh quan đẹp cho không gian thì cây đa còn có tác dụng lọc không khí, tạo một môi trường xanh sạch đẹp. Thế nên trả lời cho câu hỏi có nên trồng cây đa làm cảnh thì chắc chắn là có rồi.

Dùng làm thuốc chữa bệnh

Theo nhiều nghiên cứu, cây đa có những bộ phận đặc dụng có thể điều trị được một số loại bệnh rất hiệu quả. Chẳng hạn như vỏ cây đa lông chứa một số hợp chất có tác dụng chống đông máu, kháng khuẩn, nấm và chữa trị ung thư. Lá cây đa búp đỏ có tác dụng giải cảm tốt.

Lá các loại đa nói chung có tác dụng kháng khuẩn được áp dụng phổ biến trong nuôi trồng thủy sản. Rễ cây đa trong một số bài thuốc dân gian có thể chữa trị các bệnh như lợi tiểu, hỗ trợ điều trị xơ gan tử cung.

Quả đa đặc biệt là cây đa lông có tác dụng hiệu quả trong việc hạ đường huyết. Nhựa của cây đa nhất là búp đỏ có còn có thể chữa mụn nhọt. Chính bởi những tác dụng và ý nghĩa tuyệt vời nên cây vốn dĩ quen thuộc nay càng phổ biến và được lai tạo thành nhiều kiểu cây khác nhau phù hợp từng mục đích trồng.

Cách trồng cây đa

Cây đa có sức sống mạnh mẽ cùng khả năng sinh trưởng và phát triển nhanh chóng. Cây thường được trồng bằng hai cách đơn giản là bằng hạt hoặc chiết cành. Thông thường, cây được nhân giống rộng bởi chim ăn quả đa sau đó nhả hạt rơi xuống đất. Hạt đa ký sinh trên nhiều cây khác nên chỉ cần điều kiện tự nhiên thuận lợi sẽ ra rễ bám chặt vào đất và trở thành cây con.

Khi trồng cây, cần chú ý chuẩn bị đất trồng phù hợp. Cây đa rất dễ trồng, có thể thích nghi với nhiều loại đất khác nhau dù là đất mùn, đất thịt hay thậm chí là đất nhiễm mặn.

Cây đa là cây ưa ẩm cao và thích hợp trong điều kiện nhiệt độ không quá lạnh. Nhiệt độ lý tưởng nhất cho cây phát triển là từ 24 – 32 độ C.

Cây đa sẽ phát triển nhanh hơn ở nơi đủ ánh sáng bởi đây là loại cây ưa sáng. Nếu trồng ở nơi thiếu sáng, thì chiều cao của cây hạn chế hơn và lá thẫm màu hơn.

Cách chăm sóc cây đa

Là loại cây dễ trồng nên cũng không tốn nhiều thời gian và công sức chăm sóc. Đa là giống cây cổ thụ phát triển mạnh mẽ nên cần khoảng cách trồng lớn và mật độ cây không dày. Nếu trồng cây đa cảnh trong chậu thì cần định kỳ thay chậu 2 năm một lần, và chú ý thay vào cuối mùa xuân là phù hợp.

Tưới nước định kỳ phù hợp với nhu cầu của cây và giúp điều hòa nhiệt độ tốt hơn. Cần đảm bảo lượng nước tưới hợp lý tránh việc cây bị ngập úng hay quá khô hạn.

Lúc mới trồng sau khoảng 20 ngày, nên tiến hành bón phân để cây thích nghi và sinh trưởng tốt vào khoảng thời gian trong mùa xuân và mùa thu. Khi cây trưởng thành, có thể sử dụng phân NPK hay phân chuồng hoai mục để bón quanh gốc cây định kỳ 2 tháng/lần.

Sau khi cây trưởng thành cao khoảng hơn một mét rưỡi thì bạn cần phải tỉa thưa cây  và thường xuyên cắt tỉa cành lá khô héo, lá già cho cây đa. Đồng thời, dùng kìm và dây thép để tiến hành uốn cành và tạo dáng cho cây.

Tuy sức sống mạnh mẽ, dễ dàng thích nghi với nhiều điều kiện môi trường nhưng riêng đối với sự thay đổi về nhiệt độ lại khá nhạy cảm. Cây không chịu được lạnh nên cần phải đưa cây vào nơi ấm áp khi đến mùa đông. Và tránh cho cây phải chịu sự thay đổi đột ngột về nhiệt độ, vì như thế cây sẽ phát triển kém hơn và bị rụng lá.

Trên đây là những thông tin chi tiết về cây đa. Hy vọng chúng sẽ có ích cho bạn và giúp bạn hiểu rõ những kiến thức cần thiết về cây đa – loại cây cảnh phổ biến tại Việt Nam.

Nguồn: khbvptr.vn
Danh mục: Cây xanh